Y Gymuned a Diwylliant

1
Y Gymuned a Diwylliant
2
Diffiniadau o Gymuned

• ffiniau daearyddol neu ffisegol
• ffiniau sy'n diffinio grwp
• categorïau o bobl
• nodweddion ei haelodau
• endid sy'n uno pobl ar sail pwrpas cyffredin
• hunaniaeth gymdeithasol e.e. ethnig, hoyw
• cysylltiad â chrefydd
• trefol/gwledig aelwyd/pentref/tref/dinas
• gweithle
• cymuned o ddiddordeb e.e. carfanau pwyso, clybiau
  chwaraeon, cymdeithasau drama neu gelf
• rhith gymuned y Rhyngrwyd a seiberofod
• cymuned o genhedloedd y Gymuned Ewropeaidd

3
Delweddau o Gymuned

• Ar ddiwedd y 19eg ganrif, disgrifiodd Tonnies
  ddau fersiwn gwahanol o gymuned Gemeinschaft
  (cymuned) a Gesellschaft (cydgysylltiad).
• Gemeinschaft cysylltiad/rhyngweithiad agos
  rhwng pobl dros gyfnod hir. Cymuned o bobl gyda
  rolau personol cysylltiedig cydlyniad
  cymdeithasol rhwng pobl. e.e. pentref cyn y
  chwyldro diwydiannol.
• Gesellschaft cysylltiad â nifer mwy o bobl ond
  cysylltiad a rhyngweithiad llai agos. Cymuned o
  ddiddordeb gyda rolau llai personol. e.e.
  cymdeithas drefol
• Credai Marx fod y gymuned draddodiadol yn perthyn
  i gyfnod cynharach o ddatblygiad economaidd a
  gollwyd am byth pan gyrhaeddodd cyfalafiaeth.
• Yn ôl Weber, roedd Gemeinschaft yn golygu
  ymdeimlad cymunedol o berthyn neu gydlyniad, ac
  roedd Gesellschaft yn golygu "cymdeithas" o
  werthoedd ac amcanion a rennir.
• Mae Durkheim yn cyfeirio at y ddeuoliaeth rhwng y
  gymdeithas draddodiadol ar un fodern. Credai ef
  fod diwydiannaeth wedi creu ymdeimlad o gymuned a
  rennir.
• Ysgrifennodd Cohen fod cymunedau yn cael eu
  hadeiladu'n gymdeithasol ac ni ddylid eu
  hystyried yn naturiol h.y. nid yn uned
  ddaearyddol.

4
Cymunedau a chymdogaeth

• Yn yr hen ddyddiau, roedd cysylltiad agos dros
  ben rhwng cymuned a lle. Oherwydd ei bod yn anodd
  symud o gwmpas, yr unig ddewis oedd gan bobl oedd
  cael hyd i'w cymuned yn y mannau lle roeddynt yn
  byw ac yn gweithio.
• Wrth i drafnidiaeth a chyfryngau cyfathrebu
  wella, daeth newid mawr i'r cymunedau lleol. Mae
  mudo i mewn i ardaloedd yn aml wedi arwain at
  'breifatiaeth a cholli cymuned.
• Mae diweithdra yn aml yn golygu bod pobl iau wedi
  methu, neu heb fod yn dymuno aros mewn cymunedau
  lleol traddodiadol.
• Yn aml, mae'r gallu i siarad iaith leiafrifol,
  megis y Gymraeg, neu'r modd o ynganu iaith, yn
  diffinio ffiniau cymunedau rhanbarthol neu leol.
• Yn aml, mae defnyddio ieithoedd lleiafrifol yn
  hanfodol i hunaniaeth cymuned ac i ddiogelu
  diwylliant.
• Mae tystiolaeth bod yr arfer o roi cymorth i
  gymdogion ac ir teulu a rhwydweithiau cefnogi
  cymunedol yn dal yn arbennig o gryf mewn rhai
  ardaloedd arbennig.

5
Cymunedau a chenedl

• Mae globaleiddio wedi arwain at gryfhaur
  wladwriaeth genedlaethol mae pobl yn dymuno
  cynnal eu hunaniaethau a'u diwylliant
  (cymunedol). (Giddens)
• Mae globaleiddio wedi arwain at ddirywiad y
  wladwriaeth genedlaethol mae llai o anghydfod
  rhwng pobl ynghylch cenedl, mewnfudo a
  throsglwyddo diwylliant. (Hirst a Thompson)
• Mae cyswllt anorfod rhwng symbolau megis baneri
  ac anthemau cenedlaethol a diwylliannau a
  chymunedau cenedlaethol.
• Mae'n ymddangos bod datganoli yng Nghymru, yng
  Ngogledd Iwerddon ac yn yr Alban, wedi rhannu'r
  gymuned Brydeinig. Gallai hyn arwain at
  feithrin cymunedau cenedlaethol unigol i raddau
  uwch. Fodd bynnag, o fewn pob un o'r gwledydd nid
  oes diwylliant nac ysbryd cymuned homogenaidd.
• Gellir gweld ymdeimlad o gymuned genedlaethol ar
  gyfnodau cythryblus neu drist. Fe unodd y Blitz
  bobl Llundain a'r holl wlad fe unodd y galaru
  cenedlaethol wedi marwolaeth Diana, tywysoges
  Cymru, yn 1997, filiynau o bobl ledled y wlad fel
  cymuned mewn tristwch.

6
Cymunedau byd-eang

• Mae Globaleiddio yn golygu .. ymddangosiad o
  system economaidd a diwylliannol fyd-eang sydd,
  yn ôl y sôn, yn ymgorffori pobl y byd yn un
  gymdeithas fyd-eang. (Cochrane a Pain, 2000)
• Mae'r datblygiadau yn y cyfryngau torfol yn
  galluogi pobl i ddod ar draws, a llyncu syniadau
  a phrofiadau newydd o ystod eang o ffynonellau
  traws-ddiwylliannol.
• Er mwyn uchafu elw, mae corfforaethau trawswladol
  (CTau), yn dylanwadu ar batrymau chwaeth a
  threuliant drwy'r holl fyd weithiau mewn ffyrdd
  negyddol. Gall CTau ddylanwadu ar lywodraethau
  cenedlaethol a chymunedau drwy batrymau
  cyflogaeth. Wrth chwilio am y lleoliadau
  cynhyrchu rhataf a mwyaf effeithiol, gall CTau
  gadw cyflogau'n gymharol isel.
• Mae globaleiddio diwylliant a nwyddau
  diwylliannol wedi arwain at arddulliau croesryw
  mewn ffasiwn, cerddoriaeth, treuliant a dulliau o
  fyw. Mae McDonaldeiddio, Hollywoodeiddio a
  Disneyeiddio wedi lledaenu ffurfiau o ddiwylliant
  Gorllewinol a allai ddinistrio diwylliannau
  lleol.
• Fodd bynnag, gall diwylliant lifo i'r ddau
  gyfeiriad, a hefyd gall diwylliannau eraill
  ddylanwadu ar ddiwylliant y Gorllewin. Hefyd, nid
  yw pawb yn gaeth i nwyddau traul mae gan bobl
  ystod ehangach o ddewisiadau, dyna'r cyfan. Er
  bod pobl yn yfed Coke ac yn bwyta McDonalds neu'n
  gwisgo dillad gydag enw brand, nid yw hyn yn
  golygu o angenrheidrwydd y bydd diwylliannau a
  chymunedau lleol yn marw.

7
Dosbarth a chymuned

• Fel arfer, mae dosbarth cymdeithasol yn cael ei
  ddiffinio gan alwedigaeth person, felly mae sôn
  am gymunedau dosbarth yn gamarweiniol. Mae pobl
  yn tueddu i gymdeithasoli â phobl eraill o statws
  tebyg mewn cymdeithas, ac felly, mae ffiniau
  dosbarth yn ymwneud yn fwy â theulu, addysg,
  patrymau defnyddwyr, dull o fyw, diwylliant a
  gwerthoedd.
• Mae'r cynnydd mewn cyfoeth a safon byw hefyd wedi
  pylu'r rhaniadau yn y strwythur dosbarth. Mae
  cymdeithas fodern wedi arwain at fwy o
  unigoliaeth a 'phreifatiaeth', ac felly mae'r
  gymuned yn llai pwysig.
• Gellir grwpio pobl mewn ystod gynyddol o
  gategorïau, yn ôl eu ethnigrwydd, rhywedd, man
  byw, crefydd a phatrymau treuliant. Fodd bynnag,
  mae gan gyfalafiaeth, gallu gwario a grym y
  defnyddwyr, lawer i'w wneud â pha gymuned y mae
  unigolion yn cael profiad ohoni.
• Gall pobl gyfoethog ac addysgedig symud i
  gymdogaeth well a chysylltu â pha rwydwaith
  bynnag o bobl neu gymunedau y dymunant. Mae
  cymuned yn cael ei dewis ac nid ei rhoi.
• Mae pobl dlawd, lai addysgedig yn llai abl i
  symud o gwmpas ac yn aml fe'u gorfodir i aros yn
  y cymunedau lle maent yn digwydd bod. Mae cymuned
  yn cael ei rhoi ac nid ei dewis.

8
Ethnigrwydd a chymuned

• Mae dirywiad bywyd a diwylliant cymunedol wedi'i
  amlygu gan wleidyddion. Enoch Powell yn 1968 a
  Margaret Thatcher yn ei haraith ar 'lifeiriant'
  yn 1978.
• Gall mewnfudo arwain at greu ffiniau
  cymdeithasol, a gall gwrthdaro ddigwydd oherwydd
  colli diwylliant ac adnoddau megis tai a
  chyflogaeth.
• Yn aml, ystyrir lleiafrifoedd fel cymunedau ar
  wahân, gyda'u diwylliant unigryw eu hun.
• Gall lliw croen neu nodweddion corfforol eraill,
  gwisg a hyd yn oed deiet, ddiffinio ffiniau grwp
  neu gymuned
• Fodd bynnag, gall gwahaniaethu/hiliaeth gryfhau'r
  perthnasoedd mewn cymuned yn aml, a gall
  cymunedau traddodiadol gael eu ffurfio ymysg
  lleiafrifoedd.
• Gall cymunedau gael eu ffurfio neu eu diffinio
  mewn nifer o ffyrdd- gwrthwynebiad i hiliaeth,
  cenedligrwydd, crefydd, iaith.
• Mae tystiolaeth gynyddol, mewn cymdeithas
  amlddiwylliannol bod grwpiau ethnig yn ymrannu yn
  ôl dosbarth, traddodiad gwleidyddol a chrefyddol,
  cyflogaeth/diweithdra a chymdogaeth.

9
Cymuned rhywedd a rhywioldeb

• Mae ffeministiaid yn ystyried bod rôl
  draddodiadol menywod yn y gymuned yn anacronistig
  yn y DU heddiw. Mae'n well gan lawer ohonynt y
  term chwaeroliaeth neu gymundod efallai am fod
  gan gymuned gysylltiadau â'r teulu a rôl gwraig
  ty, mam a gofalydd.
• Mae cymdeithasau ffurfiol ac anffurfiol ar gyfer
  menywod yn bodoli, megis Sefydliad y Merched (y
  W.I.) a rhai codi arian, ond ai cymunedau yw'r
  rhain neu rwydweithiau o ddiddordeb?
• Ydy gofal yn y gymuned yn golygu gofal gan
  fenywod, neu yr hyn a ddisgwylir gan fenywod?
• Adeiladodd y menywod a oedd yn protestio ar Gomin
  Greenham, a'r grwpiau cefnogi o fenywod yn ystod
  streic y glowyr, ryw fath o gymuned a ddatblygodd
  lefelau uchel o gydlyniad a gwerthoedd a rennir.
• Mae'r mudiad hoyw a lesbiaidd wedi croesawun
  frwd y syniad o gymuned wrth iddo alw am
  hunaniaeth a chydraddoldeb. Mewn ardaloedd
  trefol, mae cymdogaethau wedi'u harwahanu ar
  gyfer trigolion hoyw. Fodd bynnag, mae'r ffaith
  bod pobl heterorywiol yn mynychu clybiau hoyw,
  a'u bod yn cefnogi hawliau hoyw, yn ei gwneud yn
  anodd diffinio ffiniau'r gymuned hon.

10
Colli cymuned

• Mae astudiaethau cymdeithasegol diweddar mewn
  ardaloedd trefol wedi amlygu ymdeimlad o hiraeth
  rhamantaidd am oes aur cymunedau. Mae'n gyffredin
  heddiw i glywed sut y byddai pawb yn helpu ei
  gilydd, mai ychydig iawn o droseddau a
  gyflawnwyd, ac y gallai pobl adael eu drysau
  ffrynt ar agor!
• Mae astudiaethau cymuned yn dangos tystiolaeth
  anghyson. Yn ôl Janowitz, ychydig iawn o
  ryngweithiad a chydlyniad a welwyd mewn
  cymdogaethau. Fodd bynnag, cafodd Gans fod
  rhwydweithiau helpu a chefnogi carennydd yn
  para'n gryf mewn rhai cymunedau. Ysgrifennodd
  Castells nad yw pobl yn adeiladu eu hystyr mewn
  cymdeithasau lleol .. gan eu bod yn dethol eu
  perthnasoedd ar sail eu haffineddau. Efallai ei
  bod yn decach dweud bod rhwydweithiau cymunedol
  wedi lleihau ond bod pobl ymhell o fod ar eu pen
  eu hun.
• Fodd bynnag, mae arwyddion cynyddol bod cymunedau
  yn chwalu. Gellir deall y syniad o ddiwylliant
  'dewis a chymysgu' yn hawdd ac, yn amlwg, gellir
  ei gymhwyso at y mater o hunaniaethau lluosog,
  hyblyg sy'n gorgyffwrdd ac at gysylltiadau
  cymunedol. (Lyon 1994)
• Nodweddir cymdeithasau ôl-fodern gan
  'breifatiaeth' a dewis gan unigolion. Felly
  gellir dweud, mae'n debyg, bod cymunedau o
  hunaniaeth ac o ddiddordeb arbennig yn fwy
  tebygol o ffynnu na chymunedau cymdogaeth
  traddodiadol.

11
Cymunedau ar-lein a'r rhai nad ydynt yn
ddaearyddol.

• Mae cymunedau newydd yn cael eu hadeiladu
  heddiw. Ni allwch eu gweld nhw, ac eithrio ar
  sgrin cyfrifiadur. Ni allwch ymweld â nhw, ac
  eithrio drwy eich bysellfwrdd. Eu priffyrdd yw
  gwifrau a ffibrau optegol mae eu hiaith yn
  gyfres o rifau un a sero. Mitch Kapor (1994)
• Oherwydd tlodi, ni fydd llawer o bobl byth yn
  cael cyfle i gymryd rhan yn y cymunedau newydd
  hyn.
• Nid yw cymdogaeth a chenedligrwydd yn bwysig
  bellach o fewn y cymunedau newydd hyn. Yr hyn
  sy'n cyfrif yw gyda phwy y mae'r unigolyn yn
  rhannu diddordebau cyffredin, ac nid gofod
  cyffredin.
• Mae'r Rhyngrwyd yn galluogir rhai sydd fel arfer
  yn cael eu gwahardd o rwydweithiau cymunedol i
  gydberthyn a chyfathrebu mewn rhith gymuned o
  unigolion neu grwpiau o'r un meddwl.
• Mae Wellman (1999) yn dadlau bod y Rhyngrwyd yn
  galluogi datblygu cymunedau o ddiddordeb, sydd
  wedi'u hadeiladu yn unigryw ar berthnasoedd
  arbenigol.
• Mae rheolaeth gymdeithasol yn nodwedd gyffredinol
  ym mhob cymuned ddaearol. Mae'r ffaith bod y
  cyfranogwyr yn anweladwy ar rhwydweithiau
  ar-lein bron yn anhysbys ar hyn o bryd yn golygu
  bod rheolaeth gymdeithasol yn bwnc problemus mewn
  rhith gymunedau.