Letras galegas 2019

1
(No Transcript)
2
Fraguas, retratado por Manuel Matas
Antonio Fraguas
3
(No Transcript)
4
OBRA Unha serán na catedral", 1929, A Nosa
Terra 261, p. 9-10. "O Entroido nas terras do Sul
de Cotobade", 1930, Nós 77. p. 84-94. "Do
folk-lore de Armeses-Listanco", 1931, Nós 96.
pp. 221227. "As lêndas da Fonte Pormás",
1932, Nós 108, pp. 218221. "O pazo",
1933, Universitarios. Revista de la F.U.E. 2,
p. 9. "Noite", 1933, Cristal 8. p. 11. "Domingo
de ramos na aldea", 1933. Cristal 10. p. 23. "Nos
cantamos?", 1935, Logos. Boletín católico
mensual 47, p. 95-96. "Una página de la vida
académica del Doctor Fontán", 1946, en D. Domingo
Fontán y su mapa, IPS. p. 119-124. "Máscaras y
sermones del carnaval en Cotobad", 1946, RDTP t.
II, p. 435-457. SEG en 1928. "Notas de
azabachería compostelana", 1946, El Museo de
Pontevedra t. IV, p. 61-68. "Escritos no
coleccionados de Rosalia de Castro (VII)",
1946, CEG t. II. p. 477-478. "Contribución al
estudio de la Navidad en Galicia", 1947, RDTP t.
III. p. 401-446. "Fiestas populares de Galicia
fiadeiros", 1949, CEG t. IV. p. 397-427. "El
Título del Bachiller Pedro de Vitoria, primer
catedrático del Estudio", 1951, CEG t. VI,
p. 279-282. "Farsas de carnaval en Touro
(Coruña)", 1951, CEG t. VI, p. 431-441. "Apuntes
para la historia del Hospital de Ribadiso da
Ponte", 1951, Lar (Buenos Aires) 213,
p. 61-62. "Aportación al estudio de la dote",
1952, Lar (Buenos Aires) 224-225,
pp. 6364. Geografía de Galicia, 1953, Porto y
Cía editores. "Apuntes sobre mámoas lucenses",
1953, CEG t. VIII, p. 142-146. "Espera en rumbosa
puente", 1953, Lar (Buenos Aires) 236-237,
p. 16. "Músicos y cantores populares",
1954, Lar (Buenos Aires) 248-250, p. 11-12. "El
tizón de Navidad", 1954, Airiños 13,
p. 14. "Grupo dolménico de Monte Orgoso", 1955,
III Congreso Nacional de Arqueología (1953),
p. 409-410. "Petroglifos del monte Pedreira, en
Carballedo", 1955, III Congreso Nacional de
Arqueología, pp. 411412. "El molino de Paula",
1955, Lar (Buenos Aires) 260-262, pp. 3536. "La
Madamita de Castro Pedro", 1955, Vida
Gallega 670/4, p. 43. "El Colegio de Santiago
Alfeo", 1955, Vida Gallega 671/5, p. 24. "El
nacimiento del Miño y sus leyendas", 1955, Vida
Gallega 674/8, p. 12. "Recuerdos de Navidad",
1955, Vida Gallega 676/10, p. 16. Historia del
Colegio de Fonseca, 1956, anexo XI de Cuadernos
de Estudios Gallegos. "Don Gumersindo Laverde y
Ruiz, catedrático del Instituto de Lugo",
1956, CEG t. XI, p. 307-312. "La farsa de
Casadenaya", 1956, Boletín de la Real Academia
Gallega nº 309-320, p. 162-166. "Siempre los
caminos", 1956, Lar (Buenos Aires) 272-274,
p. 25 e 28. "Motivos del Carballino", 1956, Vida
Gallega 716/20, p. 11. Santiago de Compostela,
1957, Temas españoles n.º 332, Publicaciones
españolas. "El aguinaldo de Reyes", 1957, Vida
Gallega 718/22, p. 17. "El sermón de Duarria",
1957, Vida Gallega 721/25, p. 18. "La noche de
San Juan", 1957, Vida Gallega 723/27,
p. 35 "Fiesta Real en Lugo", 1957, Vida
Gallega 727/ 31, p. 4-5. "El paisaje del Ribero",
1957, Vida Gallega 728/32, p. 4-5. "Costumbres de
fin de año", 1957, Vida Gallega 729/33,
p. 4. "Tres hombres de la feria",
1957, Lar (Buenos Aires) 284-286, p. 36 e 38. Los
colegiales de Fonseca, 1958, anexo XII
de Cuadernos de Estudios Gallegos. "Paisaxe e
historia nas conversas de D. Ramón Otero
Pedrayo", 1958, Homaxe da Galicia Universal,
p. 15-17. "Posibilidades del paisaje gallego El
paisaje en el cine", 1958, Vida Gallega 730/34,
p. 20-21 "El traje tradicional en la artesanía
gallega", 1958, Vida Gallega 731/35,
p. 12-13. "La perla de la ría", 1958, Vida
Gallega 732/36, p. 16-17. "Tradición y recuerdo
de la Semana Santa campesina", 1958, Vida
Gallega 733/37, p. 22-23. "El libro y la
enseñanza", 1958, Vida Gallega 734/38,
p. 29 Historia del Colegio de Fonseca, 1956. "El
Miño y Orense", 1958, Vida Gallega 735/39,
p. 16-17. "De Lugo a Vigo por Lalín", 1958, Vida
Gallega 736/40, p. 23 "En torno a las rías de
Ferrol, Ares y La Coruña", 1958, Vida
Gallega 737/41, p. 8-11. "Caminos de Pontevedra",
1958, Vida Gallega 738/42, p. 9-11. "La ronda por
la muralla", 1958, Vida Gallega 739/43, p. 8-9.
"Algunos dichos del vino", 1958, Vida
Gallega 740/44, p. 26-27. "Cementerios
campesinos", 1958, Vida Gallega 741/45,
p. 26-27. "La mutación del paisaje", 1959, Vida
Gallega 742-743/46-47, p. 38-39. "Al comienzo de
la Ría", 1959, Vida Gallega 744/48,
p. 20-21. "Paisaje de valle y de ribera",
1959, Vida Gallega 745/49, p. 16-17. "De Bayona a
Tuy por la Guardia", 1959, Vida Gallega 746/50,
p. 7-9. "Hacia el paisaje de las cumbres
orensanas", 1959, Vida Gallega 747/51,
p. 7-9. "Viejos estudios compostelanos",
1959, Vida Gallega 748/52, p. 24-25. "En torno a
la Costa de la Muerte", 1959, Vida
Gallega 749/53, p. 15-17. "Fiestas
pontevedresas", 1959, Vida Gallega 750/54,
p. 16-17. "Sobre el recuerdo lucense", 1959, Vida
Gallega 751/55, p. 19-20. "Tierras de Portugal",
1959, Vida Gallega 752-753/ 56-57, p. 42-43. "El
conde de Covelo", 1959, Lar (Buenos Aires) 302,
p. 17-18. "La antigua casa de la Carnicería en
Santiago", 1960, CEG t. XV, 47, p. 349-352. "La
virgen en el cancionero popular gallego",
1960, El Museo de Pontevedra XIV,
p. 67-88. "Predicción del tiempo y cosechas en el
saber popular", 1960, Vida Gallega 754/58.
p. 21-22. "El litoral lucense", 1960, Vida
Gallega 757/61. p. 4-5. "De Orense a Viana por
Verín y la Gudiña", 1960, Vida Gallega 758/62.
p. 9-11. "Arte en Compostela Mª del C. Mariño
Taboada", 1960, Vida Gallega 758/62. p. 42. "En
el noroeste galaico", 1960, Vida Gallega 760/64.
p. 20-21. "Arte en Compostela Exposición de
pintura", 1960, Vida Gallega 760/64. p. 61. "Arte
en Compostela exposición Suárez Ferreiro",
1960, Vida Gallega 761/65. p. 15. "Arte en
Compostela Fernández Sánchez", 1960, Vida
Gallega 762-763/66-67. p. 5. "La pintura en los
museos y colecciones particulares", 1960, Vida
Gallega 764-765/68-69. p. 11. "El crucero de
Barreiros", 1960, Lar (Buenos Aires) 304,
p. 37-38. "Notas sobre el recibimiento del
Arzobispo Don Maximiliano de Austria",
1961, Compostellanum v. VI, nº 2,
p. 333/157-343/167. Aportacións ó cancioneiro de
Cotobade, 1985. "Arte en Compostela Gonzalo R.
de la Cuesta", 1961, Vida Gallega 766/70,
p. 61. "Arte en Compostela Roberto González del
Blanco", 1961, Vida Gallega 768/72,
p. 13-15. "Los antiguos gremios del mar",
1961, Vida Gallega 771-772/75-76,
p. 23-25 e 28. "Arte en Compostela Antonio
Moragón", 1961, Vida Gallega 771-772/75-76,
p. 109. "Castros de la comarca lucense",
1962, Cuadernos de Estudios Gallegos t. XVII,
p. 307-328. "Decir de historiadores", 1963, El
Eco Franciscano 1383, p. 327-331. "Sangüesa y la
peregrinación a Compostela", 1964, Compostellanum 
v. IX, nº 2. p. 329-330/161-162. "Algunos dichos
y creencias acerca de los animales", 1965, Actas
do Congresso Internacional de Etnografía, 1963.
v. III, p. 231-253. "Influencia de la emigración
al Brasil", 1965, Actas do V Coloquio
Internacional de Estudos Luso-Brasileiros v. I,
p. 5-15. "Origen de la Universidad compostelana",
1965, Dios lo quiere 109, Vitoria,
p. 7-9. "Manuel Murgía en Valladolid",
1966, Abrente (Valladolid), p. 37. "Emplazamiento
de ferias en Galicia a fines del siglo XVIII",
1968, CEG t. XXIII, p. 200-223. "Notas sobre el
paso de los franceses por Lugo", 1968, Cuadernos
de Estudios Gallegos t. XXIII, p. 337-346. "Sebast
ián González García-Paz Notas da súa vida e do
seu tempo", 1968, Grial 21, p. 334-357. "Notas de
artistas en tierras lucenses", 1969, Cuadernos de
Estudios Gallegos t. XXIV, p. 110-125. "Don
Paulino Pedret Casado", 1970, Cuadernos de
Estudios Gallegos t. XXV, p. 5-19. "Derechos de
paso por el puente de Rábade", 1970, Cuadernos de
Estudios Gallegos t. XXV, p. 245-253. "Santiago y
su tierra en el catastro del Marqués de la
Ensenada", 1970, CEG t. XXV, p. 299-310. "Lembranz
a de unha xeneración", 1970, Cincuentenario Nós,
p. 37-38. "Aquilino Iglesias Alvariño",
1970, Boletín de la Real Academia Gallega nº 352,
p. 454-460. La Galicia insólita, 1973,
Librigal. Lugo, Editorial de los Bibliófilos
Gallegos, 1974. "La sociedad Amigos del Arte de
Santiago de Compostela", 1974, Abrente (Santiago
de Compostela) 6, p. 39-61. "Castelao en
Cotobade", 1975, Boletín de la Real Academia
Gallega nº 357, p. 54-59. "Lembrando a Paulino
Pedret Casado", 1977, Boletín de la Real Academia
Gallega nº 359, p. 321-334. Manuel Murguía, 1979,
Colección "Hombres que hicieron Galicia", Banco
del Noroeste. "Literatura oral en Galicia",
1980, Evolución cultural de Galicia ciclo de
conferencias, CAV.
O M.I. Sr. Dr. Salustiano Portela Pazos",
1980, Boletín de la Real Academia Gallega nº 360,
p. 490-496. Aportacións ó cancioneiro de
Cotobade, 1985, Fundación Otero Pedrayo. El traje
gallego, 1985, Fundación Pedro Barrié de la
Maza. Aquilino Iglesia Alvariño vida e obra,
1986, Real Academia Galega. Romarías e
santuarios, 1988, Biblioteca Básica da Cultura
Galega, Galaxia. Celso Emilio Ferreiro, 1989,
Real Academia Galega. Galicia máxica,
1991, Biblioteca 114 nº 49, El Correo
Gallego, Editorial Compostela. La Puerta Santa,
1993, Ediciós do Castro, Sada. O conto de
Serafín. O santuario da Franqueira, 1993, Contos
do Castromil. Do Entroido, 1994, Museo do Pobo
Galego. A festa popular en Galicia, 1995,
Publicacións do Seminario de Estudos Galegos,
Ediciós do Castro. As cousas de Antonio de
Insuela, 1996, Colección de autores 3, El Correo
Gallego / Caja de Madrid. Cantigueiro de
Cotobade, 1998 (reedición), Ediciós do Castro,
Sada. "Festa equinoccial", 1998, 23 letras para
un pais, O Correo Galego, p. 29-32. "Lembrando a
Manuel Fabeiro", 1998, Día das letras galegas,
Sociedad Liceo, Grupo filatélico, p. 13-14. "Don
Xosé Fernando Filgueira Valverde",
1998, Antropoloxía mariñeira, CCG,
p. 13-14. "Lenda e poesía popular nas nosas rías,
no noso mar", 1998, Antropoloxía mariñeira, CCG,
p. 335-348. "Antropólogos de comenzos de
século", 1998, El Museo de Pontevedra t. LII,
p. 135-162. "Ángel Ilarri un amante de Vigo e do
seu mar", 1998, Castrelos 11, p. 13-14. "Terra de
Montes e terras veciñas", 1998, Cotaredo 1, Forcar
ei. p. 8-10. "Recuerdo del molino y moler algo
de las muiñadas de Antonio de Insuela",
1998, Molinum 1, p. 5-7. "Laudatio de Castelao",
1999 (reed.), Presenza de Castelao na Academia,
RAG, p. 29-31. "As festas populares", 1999,
en Circular polo Saviñao, Círculo Saviañao,
p. 171-177. "As augas misteriosas", 1999, en Las
aguas de la Provincia de Ourense,
p. 115-126, RAGC. "O lugar e a casa onde nacín",
1999, Grial 144, p. 621-629. "Manuel Vázquez
Seijas", 2000, Boletín da Real Academia Galega nº
361, p. 288-289. "Xaquín Lorenzo Fernández",
2000, Boletín da Real Academia Galega nº 361,
p. 297-299
5
Fraguas, busto de Camilo Seira
6
El asinaba como ANTONIO, e así lle chamaban
normalmente.
Outros (Otero, Cuevillas ou Filgueira), vacilaban
entre  ANTÓN e ANTONIO...
Pero moitos amigos (Cabanillas, Lois Tobío, F.
del Riego, Ben Cho Shey ou Carvalho
Calero...) chamábanlle ANTÓN.
7
(No Transcript)
8
NTONIO FRAGUAS FRAGUAS naceu en 1905 en Insuela,
lugar da parroquia de Loureiro,
en Cotobade, Pontevedra.
? Monte Castelo, Cotobade
9
seu pai, Manuel Fraguas, era un canteiro que
emigrara ao Brasil.
O rapaz criouse en Loureiro coa súa nai Teresa,
aínda solteira.
Emigrante Ramón Conde. vigo 
?Acta de nacemento de Fraguas
?Casa natal en Insuela. Cotobade.
10
nai ensí-nalle as primeiras letras...
... pero a súa gran mestra foi Mamá Antonia,
unha veciña analfabeta que lle aprendeu oracións,
coplas, contos
? Antonio coa nai
11
pai volve do Brasil en 1912 e casa coa nai.
Recoñece o fillo e pretende emigrar de novo,
agora con toda a familia.
O pai prefería que fose maquinista de tren no
Brasil, pero triunfou a vontade da nai.
Pero antes de embarcar, un esco- lante que daba
clases particulares a Antonio aconselloulle ao
pai que lle dese ao nenounha carreiriña, pois
o rapaz valía.
?1907. A tía Erundina, o tío Lourenzo, o meniño
Antonio, a súa nai e a tía María.
12
PESAR DOS APUROS económicos deciden quedar todos.
Ao pouco, Antonio ingresa no Instituto de
Pontevedra e alí fai o bacharelato entre 1919 e
1924.
? Instituto de Pontevedra (hoxe IES Valle Inclán)
13
o instituto tivo destacados profesores, entre os
que es-taban Castelao e Losada Diéguez, que
influíron (espe-cialmente este último) na súa
conversión ao galeguismo..
LOSADA DIÉGUEZ era un dos mentores das IRMANDADES
DA FALA, o importante movemento cultural e
político que floreceu a partir de 1916.
Expediente coas notas de Antonio Fraguas
Alfonso Daniel Rodríguez Castelao 
Antón Losada Diéguez
? Instituto de Pontevedra
14
n Pontevedra, Antonio, con só 18 anos, participa
na creación dunha Sociedade da Lingua co fin de
promover o galego.
No seu primeiro acto público, onde presentou ao
agrarista Núñez de Couto, atacou o caciquismo.
Núñez de Couto
Pontevedra
15
Antón Fraguas
? Alumnos do instituto de Pontevedra co
profesor Alfredo de la Iglesia. 1922
16
n 1924 inicia a carreira de Filosofía e Letras na
Universidade Compostelá.
 ? viviu na Rúa do Hórreo, 24.
Universidade de Santiago ?
17
????
? En 1927, nos xardíns da Ferradura. Compostela
18
ngresa nas Irmandades da Fala.
?CABECEIRA DE A NOSA TERRA, VOCEIRO DAS
IRMANDADES.
19
...e é colaborador e logo membro desde 1928 do
Seminario de Estudos Galegos (SEG).
Fraguas rn 1925 ?
Colexio de Fonseca. Sede do Seminario do
desaparecido SEG
20
raguas investiga, colabora
en campañas arqueolóxicas, dá
conferencias... Traballou en tres das 14
seccións do SEG.
Na Xeografía histórica de Galicia, centrouse
especialmente nas rías Baixas e nas terras de
Cotobade.

• Xeografía 
• (dirixida por 
• Otero)
• Etnografía 
• e Folclore
• (dirixida por Risco)
• Prehistoria 
• (dirixida por Cuevillas).

Estudou os costumes do Entroido
Participou na catalogación dos  castros
lalinenses.
? Claustro do pazo de Fonseca
? Museo do SEG, salón artesanado de Fonseca
(1932)
Tamén foi o bibliotecario e participou, con
Xaquín Lorenzo, na recollida de materiais para a
formación do Museo Etnográfico do Seminario
instalado no Colexio de Fonseca.
? Colexio ou Pazo de FONSECA
21
R. Otero Pedrayo
X. Filgueira Valverde
ANTÓN FRAGUAS
A. Losada Diéguez
F. López Cuevillas
S. Glez García-Paz
Bibiano Fdez Osorio Tafall
Vicente Risco
R. Carvalho Calero
Luís Pintos Fonseca
Isidro Parga Pondal
Abelardo Moralejo Laso
Xesús Castro García
Salvador Cabeza de León
Xoaquín Arias Sanxurxo
Gerardo Álvarez Limeses
Xoán Novas Guillán
? IV Xuntanza do SEG. Pontevedra, ruínas de San
Domingos, 1928.
22
Entre 1929 e 1933 foi profesor auxiliar na
Facultade de Xeografía e Historia.
ematou a carreira en 1928.
En 1929 doutórase cunha tese sobre o colexio de
Fonseca.
? Biblioteca da Facultade de Xeografía e Historia
de Compostela. Imaxe antiga
23
? 1931. En Compostela co seu amigo o historiador
Sebastián González García-Paz
24
16 de xullo de 1932 casa en Valga coa muller da
súa vida, Teresa Martínez Magariños (1903-1996).
Namorouse cando a viu nun café da Rúa do Vilar e
seguiuna...
Non tiveron fillos.
? Coa muller, unha cuñada e sobriñas.
25
O 14 de abril de 1931 proclámase a II República e
o galeguismo recibe con entusiasmo e esperanza a
chegada do novo réxime.
O PARTIDO GALEGUISTA (PG) nace ese ano e unifica
o galeguismo. Reclama o dereito de
autodeterminación e ten como primeiro obxectivo
político un Estatuto de Autonomía.
Insignia conmemorativa do nacemento da II
República deseñada por Castelao.
Castelao foi o máximo representante do PG
? Insignia do PG
? Selo do PG (1932).
1Castelao, 2 Álvaro de las Casas, 3 Paz Andrade,
4 carvalho calero, , 5 Otero pedrayo. Mitin
no teatro Principal de santiago. 10-5-1931.
A fouce representaba ao campesiñado (principal
compoñente do pobo galego) e a estrela branca de
cinco puntas, a liberdade.
Ponteareas (Pontevedra). Proclamación da II
República.
Ferrol, diante de Capitanía. 14 de abril de 1936.
Proclamación da II República.
26
Castelao
Bóveda
? Asemblea fundacional do PG. Pontevedra,
4-12-1931
27
Cos alumnos facía pola comarca modestas
escavacións con positivos resultados.
n 1933 aproba as oposicións ao claustro do
Instituto da Estrada, de nova creación, como
catedrático de Xeografía e Historia.
? Saída ao campo cos seus alumnos da Estrada
(sobre 1936)
O Instituto Elemental da Estrada, na rúa Serafín
Pazo??
A estrada
? Fraguas con varios profesores do Instituto da
Estrada (c. 1934).
28
Florentino López Cuevillas
Ánxelo Ramos Colemán
Xohán Ledo
Isla Couto
Antón Fraguas
Otero Pedrayo
Paulino Pedret
Xesús Carro
Manuel Ferreiro Panadeiro
Antón Taboada Roca  
Sebastián González García-Paz
Fdez. Osorio-Tafall
Antón Iglesias Vilarelle
Isidro Parga Pondal
Vicente Risco
Robustiano Fernández Cochón
?Campaña do Seminario de Estudos Galegos para o
estudo das Terras de Deza. en 1934.
29
(No Transcript)
30
En xullo de 1936 sae a rúa o primeiro (e último)
número de La Voz de Cotobad, baixo a súa
dirección.
Cerdedo. Cotobade
31
raguas milita no Partido Galeguista e na
Estrada é o seu máximo dirixente.
O 27 de xuño de 1936 un mitin pechou a campaña do
PG na Estrada, coa participación de Alonso Ríos e
Castelao, ligado á Estrada pola súa muller.
Ao día seguinte o Estatuto de Autonomía ficou
avalado nas urnas.
A campaña a favor do Estatuto de Autonomía de
1936, encheu a primavera de mitins e actos
públicos de propaganda, cunha participación moi
activa de Fraguas.
Carteis pedindo a aprobación do Estatuto
?Tres días antes do golpe de Estado, o Estatuto
foi entregado nas Cortes para a súa futura
ratificación.
? Oficinas del Comité Central da Autonomía en
Santiago (1936) 
Fraguas
32
Pero o 18 de xullo un grupo de militares
traidores que xuraran defender a Constitución,
erguéronse en armas contra o réxime democrático
republicano, iniciando así a Guerra Civil.
?Os mártires serán santos (Castelao) ?A
derradeira lección do mestre (Castelao)
33
riunfan os golpistas e chega a sistemática
persecución e represión dos activistas
galeguistas e de esquerdas. Moitos compañeiros do
PG son asasinados, (Bóveda, Díaz Baliño, Ánxel
Casal) ou presos Outros amigos, como Castelao,
foxen ao exilio.
Fraguas foi detido e depurado do seu cargo.
Tras ser detido, foi obrigado a borrar con sosa
cáustica as pintadas a prol do Estatuto.
DAS VEXACIÓNS QUE SUFRIU NO 36 APENAS FALABA.
No seu prego de descargos defendeu as súas
crenzas católicas e tivo que negar a súa
ideoloxía (Mi galleguismo no era más que
apoliticismo). Pero el, secretario do PG na
Estrada, logrou salvarse e librarse da prisión
sen delatar a ninguén.
Postal Fascista - Franco, Hitler e Mussolini.
1937 ???
34
esultáballe moi penoso e humillante lembrar aquel
período. 
SON ANOS DE MEDO, DE PENURIAS ECONÓMICAS,
DE OSTRACISMO.
Desposuído da súa praza de catedrático, malvive
en Compostela dando clases clandestinas.

Asiste con estupor á destrución do SEG, onde
tanto traballo invertera.
35
Ramón Dávila García,
en que traballar no ensino privado, e con Ramón
Dávila crea en 1938 a ACADEMIA MENÉNDEZ Y PELAYO,
grazas a que Dávila, director do centro, era
sacerdote.
Tamén dá algunhas clases como profesor auxiliar
na Universidade.
? Cos alumnos de 7 curso da academia Menéndez y
Pelayo, Compostela (1948).
Pazo de Amarante (Algalia de Abaixo, 24) onde
estivo o Colexio Menéndez y Pelayo
(exclusivamente masculino).
No resto do tempo redacta a tese de doutoramento
sobre o Colexio de Fonseca, que defende na
Universidade de Madrid en xuño de 1948.
36
Ao amparo da lexislación republicana, Fraguas e
Portela Seijo tramitan o permiso para obter a
frecuencia da primeira radio que emitiu en
Galicia Radio Galicia (pertencente á SER).
Instalaron as antenas no alto de San Domingos de
Bonaval, e os estudios na Praza da Universidade.
Portela Seijo
Antón Fraguas
Fraguas, intervén en Radio Galicia varias veces
(tamén como actor). Foi un dos primeiros en usar
o galego neste medio.
  ? en Unión Radio Galicia. Compostela
 San Domingos de Bonava (Compostela)l
37
Fraguas foi un dos protagonistas da
transformación en 1944 do desmantelado SEG
no Instituto de Estudos Gallegos Padre
Sarmiento, adscrito ao CSIC.
E encárgase de catalogar o que quedaba da
biblioteca.
? Instituto de Estudios Gallegos Padre Sarmiento
(IEGPS),Compostela, sede do desaparecido SEG
38
oi bibliotecario, secretario e director da
sección de Etnografía e Folclore.
Segue a estudar os xacementos arqueolóxicos, os
costumes e tradicións galegas e publica as súas
investigacións na revista do Instituto,
Cuadernos de Estudios Gallegos, editada agora
en castelán.
? Instituto de Estudios Gallegos Padre Sarmiento
(IEGPS),Compostela, sede do desaparecido SEG
39
En 1947 participou na fundación do Padroado
ROSALÍA DE CASTRO. Foi parte da xunta de goberno
e exerceu de tesoureiro.
Os compostelanos Mosquera Pérez e José Villar
Granjel, adquiriron a casa da Matanza en 1946 e
logo doárona ao Padroado.
A casa restaurouse en 1971 e converteuse na
Casa-Museo en 1972. 
? Casa da Matanza (Padrón), onde morreu Rosalía.
40
Antonio Fraguas
? Constitución do Padroado da casa Rosalía
Castro. Mosquera Pérez, lendo a acta. Santiago,
24 de xullo de 1949.
41
?acta da constitución do Padroado Rosalía de
Castro. Compostela, 15-11-1947
?1950. Fraguas con Otero Pedrayo e Mosquera Pérez
o vello dos contos na praza do Toural,
Compostela.
42
espois de terse presentado en Madrid varias veces
(desde 1942) e ser rexeitado polos seus
antecedentes, volve gañar, en 1949, de novo tras
oposición, a praza de Catedrático de Xeografía de
Ensino Medio.
? Carta de Fraguas a Otero (de quen era devoto
admirador), onde lle pide axuda para preparar
varios temas.
?1950. Fraguas con Otero Pedrayo e Mosquera Pérez
o vello dos contos na praza do Toural,
Compostela.
43
n 1950 vai destinado, até 1959, para o Instituto
Mas- culino de Lugo, no que foi secretario e xefe
de estudos.
?Instituto Nacional Masculino de Lugo (actual IES
Lucus Augusti)
?sala de Xuntas do IES
44
ra un profesor moi competente e respectado, e,
ao tempo, moi próximo ao alumnado, ao quen
sempre tentou inculcar o amor pola Terra.
? Excursión cos alumnos do Instituto de Lugo
Lugo 1954
45
En 1951 ingresa na Real Academia Galega e ocupa
a cadeira que tivera que deixar Castelao e que
mantiveron baleira até a súa morte en 1950.  
En 1997 foi uns meses Presidente en
funcións da institución.
O seu discurso de ingreso foi contestado por
Otero Pedrayo.
Fraguas non quixo un acto solemne porque
entendía que aquela cadeira tiña que quedar
baleira Castelao era insubstituíble.
Biblioteca da RAG en María Pita.
Pazo de María Pita, antiga sede da RAG
46
Quizais fora millor deixar vacante o seu posto
deica que outro artista como él Castelao ou
Rosalía, as duas representaciós de Galicia mais
sinceiras e acabadas, viñera ocupar esta cadeira.
Non debera ser eu o destinado... (A. FRAGUAS)
?1950. Inhumación de Castelao no Panteón do
Centro Galego de Bos Aires. Arxentina.
Cemiterio de La Chacarita.
Preme no enlace para ler o discurso completo de
ingreso na RAG
? Copia mecanoscrita do Discurso de ingreso ma
RAG de Antonio Fraguas.
47
na homenaxe a Xesús Carro
23-12-1954. Santiago. Hotel Compostela. Membros
do IEG Padre Sarmiento na homenaxe a Carro no
seu 70 aniversario. De esquerda a dereita e de
abaxo a arriba Paulino Pedret Sánchez Cantón
Xesús Carro Filgueira Valverde Xoaquín Lorenzo
Abelardo Moralejo Lasso R, Otero Túñez Fermín
Bouza Brey A. Vázquez Martínez Fco. Esmorís
Ferro Couselo Marqués de Figueroa Varela
Jácome Vicente Loriente José Mª Azcárate
Antonio Vilarelle Couceiro Freijomil F.Cordero
Carrete Aquilino Iglesia Alvariño Fco. Cerviño
Luis Iglesias Sebastián González Antonio
Fraguas Florentino L. Cuevillas e Casimiro
Torres.
48
amén colabora nestes anos co Museo Provin-cial e
co Museo Dioce-sano e Catedralicio.
? Imaxe antiga do Museo Diocesano, instalado no
Seminario.
? O Museo provincial de Lugo estivo até 1957 no
Pazo de San Marcos (hoxe sede da Deputación).
49
n 1959 logra o traslado ao Instituto
Rosalía de Castro, de Santiago.
Alí foi profesor e Xefe de Estudos até a
súa xubilación forzosa en 1975.
? Traslado de Lugo a Santiago, 1959.
? Instituto Nacional de Enseñanza Media Rosalía
de Castro, no Colexio de San Clemente
(actual IES Rosalía de Castro).
50
?En Madrid coas alumnas, anos 60.
? No campo cos alumnos.
Antonio fraguas
51
? San Tirso, Portugal, 1963. Celso Emilio
Ferreiro, Carvalho Calero, Fernández del Riego,
Fraguas e as súas donas no Congreso Internacional
de Etnografía.
52
ue fomos debullando ata aquí,comezou a dar as
súas primei-ras leccións no curso académi-co
1928-29. Fíxoo, asemade,na ensinanza superior e
media.En decembro de 1975, chegadaa súa
xubilación forzosa, seguíaa compatibilizar ambas
por-que gustaba das dúas. Preferíanon ter
dedicación exclusiva no Instituto para poder
achegarse áFacultade de Letras á que, sempre que
puido, permaneceu ligado.Porque outra
das características da personalidade de don
Antonioera ser home fiel aos seus afectos aos
amigos ao Seminario deEstudos Galegos e ao
Instituto Padre Sarmiento a Compostela
áFacultade ao Apóstolo Santiago á súa muller,
Teresa, compañei-ra sempre e apoio firme nos
momentos difíciles 66 ... e a Galicia,á cal
comezou a amar desde o lugar de Insuela, en
Loureiro deCotobade, que o vira nacer un día dos
Santos Inocentes de 1905.Falo de xubilación
forzosa porque don Antonio, lonxe deretirarse aos
seus cuarteis de inverno, desenvolveu desde esa
dataunha actividade tanto ou máis fecunda que
cando estaba en activo.Baste con citar a posta en
pé do Museo do Pobo Galego, outrodos seus amores,
no moi belo edificio de San Domingos de
Bona- val. Reborda os límites deste estudo a
referencia ao seu labor noperíodo 1975-1999,
pero, en todo caso, unha cousa era o dispostopola
Administración e outra moi distinta deixa que
xa, disquepensaba don Antonio, dotado dun moi
fino sentido do humorque aquel home, encorvado
de corpo co peso do tempo, mais deespírito
ergueito ata o final, desaproveitara calquera
ocasión quese lle brindara para seguir  poñendo
escola  xa fose para pronunciar alección
inaugural dun novo curso académico lembro a que
deu no Rosalía de Castro  rente aos noventa anos
ou para participar como 66 Un día ví a Teresa y
me gustó mucho. Tuve que andar alrededor de ella
hasta que me lapresentó un estudiante, que era
como se hacía por aquel entonces (...), siempre
estuvimos muyunidos (...). Ella lo es todo para
mí. Es el amor de mi vida, declaraba don
Antonio, tras 63 anos dunmatrimonio que non tivo
?llos sólo el uno al otro, a El Correo
Gallego  o 13 de febreiro de 1996. Nos Campos
Elíseos, con Antón Santamarina e Río Barja, na
excursiónda primeira promoción de Filoloxía
románica da USC (1966). profesor-colaborador do
Instituto de Ciencias da Educación ou
daConsellería de Cultura.Non é preciso, xa que
logo, xustificar o título do meu traba-llo unha
vida dedicada á docencia. De certo, don Antonio
tiñamoitas ocupacións relacionadas co seu intenso
labor intelectual, ecoas responsabilidades
contraídas con moi diversos organismos
einstitucións bibliotecario do Instituto Padre
Sarmiento, membroda Real Academia Galega onde
ocupou a vacante de Castelao,director do Museo
Municipal de Santiago..., por citar algunhasde
cando estaba en activo. Mais nunca esqueceu as
súas obrigasdocentes, nin perdeu o interese por
estar ao tanto das novas pro-ducidas na ensinanza
das materias da súa cátedra. Nos inicios
dossetenta, cando o Curso de Orientación
Universitaria (COU) subs-titúe o Preu , o
profesor Fraguas forma parte da comisión de
Histo-ria, creada polo ICE para analizar os
cambios que van producirse, enos meses de
xullo de 1970, 1971 e 1972, desprázase a
Pontevedrapara asistir aos Coloquios onde se dá
conta dos mesmos aos pro-fesores de
bacharelato 67 . Non lle importa pospoñer as
vacacións.Sempre incansable, mantivo acesa a súa
vocación pola ensinanzadesde que chegou, con
vinteoito anos, ao Instituto da Estrada, ataque
marchou, con setenta, do Rosalía de Castro .
Cantas horas nonterían os días de don Antonio?,
porque, como alumna súa que fun,lembro que
impartía puntualmente as súas clases. 2.4.
Catedrático-titor de profesores en formación Ao
abeiro do Plano de Estabilización, a España
franquistainicia a etapa do desarrollismo ,
sinónimo dunha fonda transfor-mación económica e
social, que contrasta co inmobilismo políticodo
Réxime, ancorado nuns principios ideolóxicos
practicamenteinalterados durante toda a Ditadura.
O crecemento económicopropicia a creación, desde
o Centro de Orientación Didáctica(COD) do
Ministerio de Educación Nacional, de
SeminariosDidácticos orientados á formación dos
licenciados que desexasendedicarse á docencia no
ensino medio e preparar oposicións.
TalesSeminarios estaban dirixidos por un
catedrático-titor nomeadopolo Ministerio, previa
proposta da Dirección da Escuela deFormación del
Profesorado informada pola Dirección
General deEnseñanza Media. Don Antonio será
requirido para desenvolveresta función en
1962 68 .O cargo de catedrático-titor supoñía
facerse cargo dun grupode profesores-bolseiros
ata un máximo de seis e render informespuntuais
do labor realizado. De cando en vez era preciso
viaxar 67 MPG ..., carpeta 40. 68 Vid. nota 8.
                                              
En 1966 nos Campos Elíseos. Fraguas con Antón
Santamarina e Río Barja. excursión da I promoción
de Filoloxía románica da USC.
Nun congreso en Portugal, entre Sebastián
Martínez-Risco, Xosé Carro e Francisco Fdez. del
Riego
Antonio Fraguas
53
19-4-abril-1965. Imposición da Encomenda de
Alfonso X o Sabio a Xesús Carro. Sentados,
Pedrayo, Carro, Sánchez Cantón, Pedret e
Moralejo de pé, Filgueira, Armas, Cores, Carro,
Otero, Maroño, Otero Túñez, Fernández Rodríguez,
Varela Jácome, Fraguas, Bouza Brey, Chamoso
e Cordero Carrete.
54
Imposición da Encomenda de Alfonso X o Sabio
a Xesús Carro. De esquerda a dereita, de abaixo a
arriba Sánchez Cantón, Moralejo Laso, Paulino
Pedret, Filgueira Valverde, Bouza Brey, Otero
Pedrayo, Varela Jácome, Chamoso Lamas, Fernández
Rodríguez, Carro Otero, Antón Fraguas, Sta.
Cores, Cordero Carrete, Otero Núñez, Armas Castro
e Maroño Barreiro (medio tapado).
55
Con Academicos da RAG en 1968 Xoán Naya,
Cunqueiro, fraguas, Otero Pedrayo....
56
En 1969 organizou, con Xoán Naya e Carvalho
Calero, unha exposición sobre o traxe galego nos
locais do Instituto Padre Sarmiento.
? Co cardeal Quiroga Palacios e Cordero Carrete
na exposición do traxe galego
Fraguas en 1970
57
? 14-4-1976. Xaquín Lorenzo, Martínez-Risco,
Fraguas e García-Sabell
58
n 1976 créase o MUSEO DO POBO GALEGO a partir dos
fondos do Museo Municipal instalado en San
Domingos de Bonaval, dirixido por Fraguas desde
1963.
Presidiu a fundación Xaquín Lorenzo até que
morreu en 1989. Logo Fraguas foi o Director e
Presidente.
Este museo é considerado cabeceira espiritual e
simbólica da rede de museos antropolóxicos de
Galicia.
Xaquín Lorenzo
? Convento de San Domingos de Bonaval (Compostela
). Ademais do Museo, alberga e o Panteón de
Galegos Ilustres, onde repousan os restos de
Rosalía, Brañas, Cabanillas, Castelao... ?
triple escalera abacial do convento de Santo
Domingos de Bonaval
59
? O Padroado do Museo no acto inaugural
? 29 -10-1977. Fraguas xunto a Lorenzo. Diante,
Pío Cabanillas, Sixto Seco, García Alén
60
Rianxo, 1979. Homenaxe a Manuel Antonio en co
gallo do Día das Letras dedicado ao poeta. Xosé
Bravo Frieiro, Garcia Sabell, Sixto Seco, Juan
Naya, Antonio Fraguas, Marino Dónega, Manuel
Dourado Deira, Fernando Luís Pérez Poza, Xesús
Santos Suárez e o matrimonio Dieste..
61
?Na RAG. 1979. Nomeamento de García-Sabell como
Presidente. Sentados Filgueira, Carvalho,
Vales, Garcia-Sabell, Dieste, Fraguas, Trapero e
Gil Merino de pé, Millán, Torre Enciso, Vidal
Abascal, Parga Pondal, Chamoso, Piñeiro, Dónega,
Chao Espina Mejide e Naya.
? 1981. San Amaro. Ofrenda floral nas tumbas de
Murguía e Curros. 75 aniversario da RAG
? 1981. No 75 aniversario da RAG
62
?19 -6-1983. Souto de Trasalba, (Ou). entrega
de Premio Trasalba a Xaquín Lorenzo
Fernández del Riego, Fraguas, Martínez López, Paz
Andrade, Xaquín Lorenzo e Ossorio F. Tafall
63
OUTROS CARGOS E ACTIVIDADES que desempeñou
Fraguas ao longo da súa vida foron

• promotor, membro numerario e bibliotecario
  da Real Academia Galega de Ciencias

• Coordinador da sección de Antropoloxía
  Cultu-ral do Consello da Cultura Galega (1983)

• correspondente da Real Academia da Historia

• Membro da  Associação dos Arqueólogos
  Portugueses e da Sociedade Portuguesa de
  Antropologia e Etnologia.

64
s derradeiros anos da súa vida son dun enorme
recoñecemento social.
Recibe múltiples honores e premios

• Pedrón de Ouro 1984
• Insignia de Ouro do Museo do Pobo Galego 1984
• Medalla Castelao 1984
• Premio Anual de Investigación da Xunta de
  Galicia 1984
• Premio Trasalba 1985
• Medalla ao Mérito Cidadán e Cultural do Concello
  de Santiago 1989
• Premio Otero Pedrayo 1992
• Medalla de Ouro da Asoc.de Empresarios de artes
  Gráficas
• Premio das Letras e das Artes da Xunta de Galicia
  (1995)

1989. Inauguración en Lugo dunha rúa co seu nome.
Xaquín Lorenzo, presidente do Padroado,
impóndolle a Medalla de Ouro do Museo do Pobo
Galego (26 -5-1984).
Fillo adoptivo de Santiago, fillo predilecto
de Cotobade, fillo adoptivo de Lugo
65
1986.. No Parlamento, no 50 aniversario do
Estatuto de Autonomía
Filgueira, Fraguas, Pousa, Carvalho calero...
1991. Cos reis no Museo do Pobo Galego.
16-11-1995. Co alcalde de Santiago Xerardo
Estévez,
31-1-1995. Co presidente Felipe González
66
Ourense, 20 de xullo de 1989
67
n 1992 foi nomeado  Cronista Xeral de Galicia
polo Consello da Xunta. 
?14-2-1992. Toma de posesión como cronista xeral
de Galicia.
?antonio Fraguas
? Pergameo do título de "Cronista Xeral de
Galicia.
68
? Exposición O Entroido no Museo do Pobo Galego.
Febreiro do 1994
69
Foto Manolo Blanco
1992. Co seu amigo. Isaac Díaz Pardo, cando este
foi nomeado Doctor Honoris Causa por la USC.
70
eputado bibliófilo,  Fraguas doa ao Museo en 1994
a súa biblioteca particular composta por 20 000
volumes.
Fraguas e Díaz Pardo
Fraguas
71
17-12-1994. acto de doazón da súa biblioteca ao
Museo do Pobo con Fraga, presidente da Xunta.
Biblioteca Fraguas, no Museo do Pobo Galego
Asinando no libro de ouro do Museo o día da
recepción da súa biblioteca
Asinando a constitución da Fundación Antonio
Fraguas, con Pérez Varela, García Martínez e
Sánchez Bugallo
Fraguas
72
1995. Homenaxe no seu 90 aniversario
26-4-1995. Con Suso de Toro, Vargas Llosa...
Feb-1998. Con Bautista Álvarez.
73
Isaac Díaz Pardo, Avelino Pousa Antelo, Manuel
Beiras, Antonio Fraguas e Francisco Fernández del
Riego
Na inauguración do Centro Socio Cultural Antón
Fraguas. Compostela.
74
n 1996 fica viúvo morre Teresa, con quen
compartiu 54 anos de vida.
75
A capela ardente situouse no auditorio do Museo
do Pobo Galego.
O seu corpo descansa no Cemiterio de
Boisaca.
cemiterio de Boisaca. Compostela. Alí repousan
tamén neira Vilas, Valle-Inclán, Aurelio
Aguirre, Vidal Bolaño, Díaz Pardo...
76
Trala súa morte, creouse a FUNDACIÓN ANTONIO
FRAGUAS no Museo do Pobo Galego.
A Deputación da Coruña convocou na súa memoria o
CERTAME DE ARTE-SANÍA ANTONIO FRAGUAS FRAGUAS.
Diferentes centros escolares, rúas e prazas de
todo o país levan o seu nome.
77
Na súa vasta obra abordou os máis diversos campos
do saber humanístico (etnografía, folclore,
xeografía, arqueoloxía, historia e arte.).
Obras destacadas

• Geografía de Galicia (1953)
• Él Colegio de Fonseca (1956)
• Santiago de Compostela (1957)
• Los colegiales de Fonseca (1958)
• Galicia insólita (1973)
• Lugo (1974)
• Murguía, el patriarca (1979)
• Él traje gallego (1985)
• Aportacións ao cancioneiro de Cotobade (1985)
• Romarías e santuarios (1988)
• A festa popular (1995)

78
Eu traballei sempre por e para Galicia. Unhas
veces acertei, outras non pero en todo canto
levo feito puxen sempre toda a miña ilusión, todo
o pouco que sei, sen esperar nunca nada a cambio.
A miña modesta obra non é máis que un pequeniño
gran de area no montón que foron facendo todos
aqueles que, de moi distintas maneiras e cadaquén
ó seu xeito, traballaron ó longo dos anos,
traballan agora e seguirán traballando arreo no
futuro, sempre desinteresadamente, non máis que
polo ben de Galicia. Por amor á nosa
Terra. (Antonio Fraguas)
Tumba de Antonio Fraguas en Boisaca, Santiago de
Compostela.
79
(No Transcript)
80
IES CONCEPCIÓN ARENAL. FERROL, 2019
Fernández Cerviño, María Xosé, González Reboredo,
Xosé Manuel e García Martínez, Carlos. Antonio
Fraguas Fraguas, 1905-1999 un home que traballou
sempre por e pra Galicia, ofrenda no seu
centenário. Museo do Pobo Galego, 2006.
Prado Gómez, Antonio Antonio Fraguas y Fraguas
(1905-1999). ESTUDIOS E INVESTIGACIONES.
Clodio González Pérez. Antonio Fraguas. Letras
2019. https//academia.gal/letras-actual
Antón Fraguas. Galipedia. https//gl.wikipedia.org
/wiki/AntC3B3n_Fraguas
Antonio Fraguas Fraguas A figura. Museo do Pobo
Galego. http//www.museodopobo.gal/web/fraguas_fig
ura.php
Antonio Fraguas Fraguas 1905-1999. Unidade
didáctica. 2005. http//www.museodopobo.gal/web/up
loads/pdf/Antonio_Fraguas_Fraguas.pdf
Antón Fraguas Compromiso co saber popular.
Fundación Penzol. Novas Penzol, num.20. xaneiro
de 2019. http//hoxe.vigo.org/pdf/PENZOL/novas_pen
zol_20.pdf