Cyfrifoldebau Cadeirydd

1
Cyfrifoldebau Cadeirydd

• Mae pobl yn gwbl ryng-ddibynnol. Felly y bu
  pethau erioed. Maer unigolyn gerwin - y
  Maverick, y Lone Ranger, Hercules oll yn
  fythau. Rydyn nin ychwanegu gwerth at ein gilydd
  trwy ryngweithio ac fe amlygir hynny trwy
  gyfathrebu.
• Mae cyfathrebu yn rhyddhau egni cudd, talent
  cudd, potensial cudd. Ychydig o bethau syn fwy
  grymus.
• (Awdur Anhysbys)

2
Pwy fydd yn elwa?

• Darpar Gadeiryddion ac Is Gadeiryddion cyrff
  llywodraethol pob ysgol.

3
Mae gan Gorff Llywodraethol

• Gyfrifoldeb ar y Cyd
• Rhaid iddynt weithio fel grwp
• Mae un aelod yn cymryd rôl arweiniol -
• Y CADEIRYDD

4
Pwy all fod yn gadeirydd? Unrhyw
lywodraethwr ac eithrio

• Pennaeth
• Athro/Athrawes Lywodraethwr
• Person a gyflogir yn yr ysgol
• Disgybl cofrestredig yn yr ysgol

5
Ethol Cadeirydd

• Yng Nghymru bob blwyddyn
• Fel arfer yn ystod cyfarfod yr Hydref
• Etholir gan bob llywodraethwr

6
Grymoedd

• Nid oes gan y cadeirydd unrhyw rymoedd arbennig.
• Ac eithrio, wrth gwrs, mewn argyfwng.

7
Grymoedd cadeirydd mewn argyfwng.

• Dim ond ar faterion brys y gall y cadeirydd
  weithredu ar ran y Corff Llywodraethol, pan nad
  oes amser hyd yn oed i gynnull cyfarfod arbennig
  a phan fod modd dirprwyor mater dan sylw yn
  gyfreithlon.
• Byddai argyfwng yn sefyllfa ble y byddai oedi yn
  gwneud drwg mawr ir ysgol, athro/athrawes,
  disgybl neu riant.
• Byddai ef neu hi maes o law yn cyflwyno adroddiad
  ar y camau a gymerwyd ir corff llywodraethol.

8
Pleidleisio

• Mae llywodraethwyr yn gwneud penderfyniadau trwy
  gonsensws a phleidlais.
• Gallant benderfynu a oes angen cynnal pleidlais
  gudd ai peidio.
• AC EITHRIO wrth ethol cadeirydd rhaid cael
  pleidlais gudd.
• Pan for bleidlais yn gyfartal ar unrhyw fater,
  mae gan y cadeirydd ail bleidlais, neu bleidlais
  fwrw.

9
Pleidlais Fwrwr Cadeirydd

• Mae gan Gadeirydd y Corff Llywodraethol neu
  unrhyw un or is-bwyllgorau bleidlais fwrw.
• (ac eithrio yng nghyfarfod cyntaf y
  flwyddyn)
• Y confensiwn yw y bydd y cadeirydd yn pleidleisio
  dros y status quo.
• (Mae hynnyn gofalu nad yw newidiadau ond yn
  cael eu gwneud pan fod mwyafrif pendant o blaid
  newid)
• Pan fod gwelliannau i gynnig yn cael eu hystyried
  a phan fo nifer y pleidleisiau ar y gwelliant yn
  gyfartal, dylid defnyddior bleidlais fwrw er
  mwyn cadwr cynnig gwreiddiol, ond nid yw hynnyn
  orfodol!
• (Pleidleisio yn erbyn y cynnig gwreiddiol
  gall hynny arwain at sefyllfa ryfedd ble y maer
  cadeirydd yn defnyddio ei bleidlais gyntaf un
  ffordd ar ffordd arall wrth ddefnyddior
  bleidlais fwrw.)
• Mae hynnyn iawn gan nad ywn fwriad ir
  bleidlais fwrw roi mwy o rym neu ddylanwad ir
  cadeirydd.

10
Diswyddor Cadeirydd

• Gellir diswyddor Cadeirydd trwy benderfyniad gan
  y Corff Llywodraethol.
• Rhaid i benderfyniad or fath gael ei gadarnhau
  mewn ail gyfarfod iw gynnal heb fod yn llai nac
  14 diwrnod ar ôl y cyfarfod cyntaf.
• Rhaid ir mater fod yn eitem ar agendar ddau
  gyfarfod.
• Rhaid ir cynigydd gynnig rhesymau ac mae gan y
  cadeirydd hawl i ymateb.

11
Beth yw rôl cadeirydd effeithiol ar gorff
llywodraethol?
12
Rôl y Cadeirydd yw

• Gofalu fod gwaith y corff llywodraethol yn cael
  ei gyflawni mewn ffordd gyfreithlon
• Gofalu fod cyfarfodydd yn cael eu rhedeg yn
  effeithiol
• Helpur corff llywodraethol i weithio fel tîm
• Gweithion effeithiol gydar Pennaeth i feithrin
  perthynas gadarnhaol
• Gofalu fod y corff llywodraethol yn gweithredu
  fel seinfwrdd ir pennaeth ac yn cynnig cyfeiriad
  strategol
• Cyflawni dyletswyddau a ddirprwyir gan y corff
  llywodraethol

13

• Defnyddio amser yn effeithiol, eu hamser eu
  hunain
• ac amser pobl eraill
• Cyflawni rolau penodol o dan, er enghraifft,
  rheoli perfformiad
• Ei fod/bod wdi cytuno agenda bwrpasol wedi trafod
  gydar pennaeth ar clerc.
• Ei fod/bod wedi darllen y dogfennau perthnasol.
• Ei fod/bod yn gwybod pryd i annog y drafodaeth
  neu pryd i ddod â hi i ben.
• Gwrandawydd da.
• Gall grynhoi trafodaeth mewn ffordd syn arwain
  at benderfyniad priodol.

14
Dylai fod gan gadeirydd effeithiol

• Weledigaeth glir ar gyfer yr ysgol syn cael ei
  rhannu gan y corff llywodraethol ar staff, ac yn
  enwedig fellyr pennaeth
• Ddealltwriaeth dda or ysgol ai lle yn y gymuned
  leol
• Gallu siarad ar ran y corff llywodraethol a
  chyflwyno ei safbwyntiau yn deg a chywir.
• Bod yn ddi-duedd a chadw cydbwysedd rhwng rhoi
  arweiniad a gofalu fod pob barn yn cael ei
  chlywed
• Rheoli cyfarfodydd yn dda er mwyn sicrhau fod
  penderfyniadau teg yn cael eu gwneud
• Bod yn gyswllt allweddol rhwng y pennaeth ar
  corff llywodraethol
• Cadw trosolwg o weithgareddaur corff
  llywodraethol a dirprwyo i aelodau eraill pan fo
  hynnyn briodol.

15
MAER CADEIRYDD

• Yn arwain cyfarfodydd.
• Yn cydlynu gwaith y corff llywodraethol
• Yn gofalu fod y corff llywodraethol yn cyflawni
  ei ddyletswyddau yn effeithiol
• Yn gynrychiolydd cyhoeddus ir corff llywodraethol

16
Mae Gwaith y Cadeirydd

• Yn heriol ond yn rhoi boddhad
• Yn cymryd amser.
• Gall fod yn feichus.
• Yn golygu llawer mwy na mynd i gyfarfodydd.
• Mae Llywodraeth y Cynulliad Cenedlaethol a
  Llywodraeth Ganol erbyn hyn yn cyfathrebun
  uniongyrchol gyda chadeiryddion ar y rhan fwyaf o
  bethau (ond nid ar bopeth).
• Mae llawer o wybodaeth iw threulio.
• Arweinyddiaeth a gweledigaeth ar gyfer y Corff
  Llywodraethol
• Cyflawnir weledigaeth.
• Partner mewn arweinyddiaeth gydar pennaeth.

17
Eitemau cyffredin ar gyfer yr Agenda

• Ymddiheuriadau
• Cofnodion y cyfarfod diwethaf
• Cofnodion cyfarfodydd pwyllgorau a dylai is
  grwpiau eraill ag awdurdod dirprwyedig gyflwyno
  adroddiadau ysgrifenedig ir Corff Llywodraethol
  llawn cyn gynted ag y bo modd.
• Datganiadau o ddiddordeb dylai unrhyw
  lywodraethwr a chanddo/chanddi ddiddordeb
  gwrthdrawiadol ar unrhyw eitem ddatgan hynny a
  gall y Corff Llywodraethol benderfynu os oes
  angen iddynt adael y cyfarfod
• Datgan diddordebau busnes dylid eu diweddaru
  h.y. llywodraethwyr newydd yn ystod y flwyddyn
  ond dylid eu hadolygun flynyddol ar gyfer pob
  aelod.
• Adroddiadau ar unrhyw gamau a gymerwyd gan y
  cadeirydd
• Adroddiad y Pennaeth
• Hyfforddiant Llywodraethwyr mae gan lawer o
  gyrff llywodraethol lywodraethwr cyswllt dyma eu
  cyfle i adolygu a myfyrio ar eu hanghenion
• Materion U.F.A.

18
Y Cyfarfod

• Nid oes y fath beth ag un fformat cywir ar gyfer
  cyfarfod.
• Yr hanfodion yw trafodaeth bwrpasol yn yr amser
  sydd ar gael.
• Yn arwain at benderfyniadau eglur, democrataidd
  a synhwyrol.
• Grwp o bobl syn fodlon ar y diwedd eu bod wedi
  cael cyfle llawn ar anogaeth i gymryd rhan.

19
Arwain a Datblygu

• Gofalu fod pawb yn cael eu trin yn deg.
• Cynnig anogaeth i bobl syn brin o hyder.
• Ffrwyno pobl allai gymryd drosodd.
• Gofalu fod y gwaith yn cael ei wneud yn
  effeithlon.
• Gofalu fod digon o amser yn cael ei neilltuo ar
  gyfer y materion pwysicaf.
• Gofalu fod cyfarfodydd yn cael eu cynnal yn unol
  âr rheolau ar protocolau.

20
Cyfaill Beirniadol - Cynhaliaeth
Ymrwymiad a theyrngarwch
Cyfrinachedd
Deall y cyfrifoldeb colectif
Eiriolaeth
Y gymuned ehangach
Cynnal yr Ysgol
Gwrando
Canmol staff, disgyblion, rhieni, am eu
hymdrechion au cyflawniadau
Gwneud amser i ymweld âr ysgol
Datblygu perthnasoedd
21
Monitro Adolygu Perfformiad yr Ysgol

• Sut mae ein hysgol yn gwneud ar hyn o bryd?
• A yw rhai rhannau or ysgol yn fwy effeithiol nac
  eraill?
• A yw rhai grwpiau o ddisgyblion yn gwneud yn well
  nac eraill?
• Sut mae cyflawniadaur ysgol ar hyn o bryd yn
  cymharu âi chyflawniadau yn y gorffennol?
• Sut mae perfformiad yr ysgol yn cymharu â
  pherfformiad ysgolion eraill?

22
Rhestr Wirio ar gyfer Cadeiryddion

• Cytuno gydar clerc ar pennaeth pa eitemau iw
  rhoi ar yr agenda cyn y cyfarfod.
• Hysbysiad y cyfarfod
• Cyflwyno llywodraethwyr newydd neu sylwedyddion
  fel aelodau o staff yr ysgol
• Gweithio gydar clerc yn y cyfarfod i fynd drwyr
  eitemau ar yr agenda.
• Cadwr agenda yn berthnasol, hylaw a nid yn rhy
  hir.
• Cadwr cyfarfodydd i fynd dylair trafodaethau
  fod yn berthnasol ni ddylai unrhyw un siarad yn
  rhy aml nac yn rhy hir a dylid mynd drwyr
  agenda mewn da bryd.
• Gosod cywair cynhwysol gofalu fod pawb yn cael
  cyfle i siarad.
• Peidio goddef iaith neu ymddygiad syn
  rhywiaethol, hiliol neun rhagfarnllyd mewn
  unrhyw ffordd arall.
• Gofalu nad ywr trafodaethaun mynd yn llawn
  jargon.
• Gofalu fod cofnodion y cyfarfod yn eglur a
  chryno, a bod cyfrifoldebau gweithredur personau
  cyfrifol yn cael eu nodi

23
Y Cadeirydd

• Mae cadeiryddion da werth eu pwysau mewn aur.