Litheoireacht

1
Léitheoireacht

• Óstán Galway Bay
• Bríd Ní Dhonnchadha
• 29ú Samhain 2007

2
Léitheoireacht Cá bhfuil an bhéim?

• Béim ar bhrí
• Comhthathú na scileanna
• Éagsúlacht téacs
• Páiste lárnach/gníomhach-tascanna léitheoireachta
  atá cumarsáide
• Taitneamhach

3
Na Céimeanna

• Ullmhú don litearthacht
• Tús na léitheoireachta
• Forbairt na léitheoireachta

4
Ullmhú don léitheoireacht

• próiseas mall
• tábhacht scil na héisteachta
• bunús maith faoin chumas labhartha
• rainn, dánta, scéalta, amhráin
• fuaimeanna, rithim agus rím

5
An baile fás na litearthachta

• Tá tábhacht le tacaíocht an tuismitheora sa
  bhaile ó thaobh forbairt na litearthachta.
  (T.M.lch.125)
• Bíonn an-chuid eolais ag páistí faoi chló agus
  iad ag teacht ar scoil má léitear dóibh sa mbaile
  nó sa naíonra/réamhscoil.

6
Ag cothú fonn léitheoireachta

• réimse leathan dábhar léitheoireachta sa
  timpeallacht
• pictiúrleabhair, leabhir shimplí eolais, scéalta
  simplí béaloidis, obair na bpáistí, póstaeir,
  dánta amhráin atá foghlamtha le feiceáil ar na
  ballaí
• nuacht an ranga a chur le chéile mar leabhar
  mhórábhar léitheoireachta
• aischothú dearfach

7
ar lean

• léitheoireacht a shamhlú le taitneamh trí
  éisteacht leis an múinteoir mar dhea-léitheoir ag
  léamh scéalta agus dánta tarraingteacha os ard
• tréimhsí taoiléitheoireachta a chaitheamh i
  gcomhair pléisiúir

8

• Cad iad na scileanna léitheoireachta atá ag na
  páistí cheana féin nuair a thosaíonn siad ag
  léamh Gaeilge?

9

• Treoshuíomh clé deas
• Léamh ó bharr go bun an leathanaigh
• Tuiscint ar phrionta
• Focalaithint le cabhair ó leideanna éagsúla
• Tuiscint ar an gcaoi a gcomhfhreagraíonn
  litreacha dfhuaim

10

• Céard iad na scileanna
• léitheoireachta nach bhfuil
• ag na páistí nuair a
• thosaíonn siad ag léamh
• Gaeilge?

11
Béarla V Gaeilge

• Fuaimeanna
• Shine- shuigh high---sa ghairdín
• Teach---teach Ann---ann
• bh mh tsr
• Comhréir (Syntax)
• Tá mála agam.
• I have a bag.

12
Ullmhú don litearthacht

• Teanga an mhúinteora - an phríomhacmhainn
  Ghaeilge i saol an pháiste, ag úsáid na Gaeilge
  go rialta gach lá chun frásaí faoi leith a
  dhaingniú
• Gaeilge sa timpeallacht - póstaeir le lipéid,
  prionta timpeall an tseomra ranga, fógraí gairide
  faoi shaol an tseomra ranga, ainmneacha na
  bpáistí, fógraí (Cúinne na leabhar, Nímid ár
  lámha), pictiúrleabhair sa leabharlann
• Scéalta - ag éisteacht leis an múinteoir ag léamh
  nó ag insint scéil, téipeanna éisteachta, cláir
  ar TG4

13
ar lean..

• Nuacht phearsanta mar scéal - a thabhairt faoina
  saol féin agus éisteacht le scéalta na bpáistí
  eile
• Rólghlacadh/Drámaíocht - rólghlacadh a
  chleachtadh ag leibhéal simplí (sa bhaile, sa
  scoil, sa siopa), treoracha a leanúint (deir ó
  Grádaigh), mothúcháin a léiriú le mím (áthas,
  brón)
• Rainn/Amhráin - rainn le hathrá a aithris
  amhráin a chanadh

14
ar lean

• Cluichí éisteachta teanga - chun cabhrú le
  tuiscint an pháiste, m.sh. éisteacht
  aithint/aimsiú/taispeáint/meaitseáil/dathú/tarrain
  gt
• An Ghaeilge i dtimpeallacht na scoile - éisteacht
  leis an nGaeilge á húsáid go nádúrtha mar theanga
  chaidrimh bhainisteoireachta, prionta Gaeilge
  sa timpeallacht
• Leabhair mhóra le/gan téacs (An Gúm, Folens, An
  Comhlacht Oideachais, Séideán Sí, An tÁisaonad)

15
Tús na léitheoireachta

• Moltar gan tosú ar léitheoireacht na Gaeilge
  sula mbíonn bonn maith faoi chumas tuisceana agus
  cainte an pháiste.Roimh thosú ar an
  léitheoireacht fhoirmiúil treisítear scileanna
  éisteachta agus labhartha an pháiste (T.M.
  lch.10)
• Moltar gan tosú ar an léitheoireacht fhoirmiúil
  roimh rang 2.

16
Tús na léitheoireachta

• Children reading an L2 are often skilled
  decoders who understand very little of what they
  read. They approach it as a decoding task. They
  need to learn that decoding is not enough.
• ( Tina Hickey, 1992)

17

• léamh do na páistí
• léamh leis na páistí

18
Tús na Léitheoireachta

• Gaeilge sa timpeallacht - taithí a fháil ar an
  bhfocal scríofa é a léamh go tuisceanach, m.sh.
  póstaeir le lipéid, fógraí gairide faoi shaol an
  tseomra ranga, ainmneacha na bpáistí, réimse
  leathan dábhar léitheoireachta sa leabharlann
  m.sh. pictiúrleabhair, cartúin, irisí, cártaí
  dócáidí speisialta
• Scéalta á léamh ag an múinteoir - dúil á chothú
  sa léitheoireacht, ceisteanna réamhéisteachta,
  ceisteanna éisteachta ceisteanna iaréisteachta
• Clár cuimsitheach réamhléitheoireachta a leanúint
  - ag úsáid pictiúrleabhair, cluichí meaitseála,
  pictiúir a chur in ord, luaschártaí

19
ar lean

• Stór de ghnáthfhocail - a chur le chéile ó
  thaithí na bpáistí ar théasc sa timpeallacht agus
  ar leabhair, m.sh. ainm an pháiste, leabhair
  mhóra, nuacht phearsanta, luaschártaí,
  frásachártaí, abairtchártaí
• Cumas géaréisteachta i leith fuaimeanna
  túslitreacha, gutaí fada/gearra, rím ag deireadh
  focal, défhoghair, séimhiú/urú,
  siollaí (R.C.lch.45)
• Focal a aithint trí leideanna a úsáid - ó
  phictiúr, ó chomhthéacs na bhfocal ón gcomhréir

20
ar lean

• Cluichí éisteachta agus teanga treoracha a
  léamh a leanúint chun cluichí boird simplí a
  imirt, léigh déan mím/dathaigh/tarraing
• Tascanna léitheoireachta - míreanna mearaí, ag
  léamh abairte agus ag tarraingt pictiúir,
  Dictogloss
• nuacht phearsanta mar scéal
• Fuíoll-leabhair

21
Léigh agus Dathaigh
Rang 2

• Cuir dath dearg ar
• an doras.
• Cuir dath gorm ar na fuinneoga.
• Cuir dath glas ar na crainn.

22
Míreanna Mearaí

• Is buachaill é.
• Tá cónaí air i Springfield.
• Homer is ainm dá Dhaidí.
• Bíonn sé dána go minic.

23
Míreanna Mearaí

• Bíonn cúigear déag ar gach foireann.
• Tá cead agat rith leis an liathróid.
• Tá cead agat an liathróid a chiceáil.
• Tá cead agat an liathróid a chaitheamh.
• Níl cead agat an liathróid a phreabadh.

24
ar lean

• An téarmaíocht a bhaineann leis an léitheoireacht
  a chloisteáil a thuiscint
• leabhair mhóra gan téacs/le téacs á léamh i
  gcomhpháirt leis an múinteoir
• leabhair bheaga á léamh i gcomhpháirt leis an
  múinteoir

25
Nuacht phearsanta mar scéal

• comhrá mar bhunús
• plé/ceisteanna/
• soiléiriú
• múinteoir mar scríbhneoir
• múinteoir páistí ag léamh

• díriú ar fhocal faoi leith
• grúpaí ag léamh
• plé
• páiste ag léamh
• cóip a choimeád mar nuacht an ranga

26
Leabhair mhóra

• gníomhaíocht chumarsáide
• téarmaíocht
• réamhinsint ón bpictiúr
• tomhas
• treoshuíomh
• fóneolaíocht

• túslitreacha
• ord ar eachtraí
• comharthaí poncaíochta
• aithint na bhfocal
• - ón gcomhthéacs
• - ó phictiúir
• - ón gcomhréir

27
Conas is féidir páistí a mhealladh chun scéalta a
léamh?
28
Leabharlann

• Pictiúrleabhair
• Leabhair mhóra
• Leabhair rannta
• Téipeanna
• Leabhair déanta acu féin

29
Rang 3 - 6

• léamh do na páistí
• léamh leis na paistí
• na páistí ag léamh

30
Forbairt na léitheoireachta

• Forbairt leathan teanga - stór níos leithne de
  ghnáthfhocail inléite a chur le chéile óna
  t(h)aithí ar théacs sa timpeallacht agus ar
  leabhair
• Tascanna léitheoireachta - míreanna mearaí, ag
  léamh abairte agus ag tarraingt pictiúir,
  Dictogloss
• Éagsúlacht téacs - scéim céimnithe, cartúin,
  dánta, scéalta simplí, nuachtáin, cártaí dócáidí
  speisialta
• Cluichí éisteachta teanga éisteacht
  tomhas/pictiúr a tharraingt
• (R.C.lch.66-71)

31
Léigh agus Tarraing Ranganna 3 agus 4

• Tarraing cúig
• bhláth sa phictiúr.
• Tá an ghrian ag
• taitneamh sa spéir.
• Gearr amach an
• teach.
• Greamaigh an
• teach ar an gcárta.

32
Léigh agus TarraingRanganna 5 agus 6

• Tá Aoife ina seomra codlata. Ta sí ina suí ar an
  leaba. Tá sí ag léamh agus ag éisteacht le ceol.
  Tá póstaer ar an mballa ar dheis agus fuinneog ar
  chlé. Tá a lán éadaí ar an úrlár

33
ar lean

• Fuíoll-leabhair - bunaithe ar na téamaí, ábhar
  suime na bpáistí
• Cumas géaréisteachta (R.C.lch.57,72)
• Ábhar dílis - leabhair eolais, sceideal TG4,
  fógraí sa scoil, nuachtáin Ghaeilge, biachlár
• A bhfuil á léamh aici/aige a thuiscint -
  ceisteanna a chur a fhreagairt, an téacs a phlé

34
ar lean

• Taoiléitheoireacht
• Cabhróidh an léitheoireacht chiúin aonair le
  forbairt na bhfoscileanna agus dúil sa
  léitheoireacht a chothú. (T.M.lch.133)
• scileanna foscileanna na léitheoireachta a
  fhorbairt .

35
Scileanna foscileanna

• gnáthléitheoireacht
• súil thapa chun ciall ghinearálta an téacs a
  thuiscint
• spléachadh eolas faoi leith atá sa téacs a
  chuardú go tapa
• léitheoireacht leathan brí ghinearálta, ní gá
  gach focal a thuiscint
• grinnléitheoireacht an téacs a scrúdú go mion,
  feidhm an phíosa, gach focal a thuiscint
• (T.M.lch.133)

36
Léitheoireacht Cá bhfuil an bhéim?

• Béim ar bhrí
• Comhthathú na scileanna
• Éagsúlacht téacs
• Páiste lárnach/gníomhach-tascanna léitheoireachta
  atá cumarsáide
• Taitneamhach